Page 39 - 2017-2021 Stratejik Plan

Diyarbakır

Şehrin Kısa Tarihi
Bir tarih ve kültür kenti olma özelliğini her zaman koruyabilmeyi başaran Diyarbakır, tarih
boyunca Amida, Agusta, Amid, Kara Amid, Diyarbekir, adlarıyla anılmıştır. Birçok uygarlığa

ev sahipliği yapmış ve bu uygarlıkların zengin tarihine, kültürel mirasına sahip önemli bir
merkez olmuştur. İlk yerleşim izleri, M.Ö. 5. binyılda İçkalede Amida höyükte görülmekte-
dir. M.Ö. 3 binli yıllarda Hurrilerin ilk kale yapısı ile birlikte oluşmaya başlayan kale, kente

egemen olan otuz üç medeniyetin izleri ile şekillenerek çok katmanlı ve çok kültürlü bir
oluşum süreci içinde günümüze kadar ulaşmıştır. Hurriler ve ardından Asurlularla baş-
layan ve M.S. 4. yüzyılda Roma İmparatorluğu döneminde giderek genişleyen ve en son

şeklini İslam dönemi hâkimiyetinde alan Diyarbakır kalesi, bölgede hüküm süren me-
deniyetlerin, kültürlerin ve dönemin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenerek özgünlüğü-
nü ve 7 bin yıllık tarihsel varlığını kesintisiz bir biçimde sürdürmüştür. Her yeni gelen

medeniyetin kendi kültürünü önceki kültürlerle kaynaştırıp, daha zengin bir kültür
yaratmadaki incelikleri şehrin “Açık Hava Yazıtlar Müzesi” olarak anılmasını sağla-
mıştır. Bu incelikleri, günümüze dek ulaşabilmiş mimari yansımalarında, toplumun

sosyo-kültürel ve ekonomik yapısının aynası niteliğindeki evlerinde, sokaklarında,
inanç mekânlarında izlemek, Diyarbakır tarihi hakkında somut ipuçları vermektedir.

Tarih boyunca ticaret yolları üzerinde önemli bir durak olan Diyarbakır Roma
döneminde önemli bir garnizon kenti iken İslam devletlerinden Mervani, Artuk-
lu ve Akkoyunlular döneminde de başkentlik yapmış önemli bir kenttir. Tarih

içerisinde birçok savaşa tanık olan kale, onarım ve eklemelerle bugüne kadar
ayakta kalmış ve her işlem kale üzerindeki kitabelerle belgelenmiştir. 5.800 m
uzunluğu, 8 ile 20 metre arasında değişen yüksekliği ve 3 ile 5 metre arasında

ortalama genişliği ile Diyarbakır kalesi 8 bin yıllık tarihe sahip kenti çevrele-
mektedir. Kale, dört yöne açılan dört kapısı ve eşsiz bir sanat eseri olarak
inşa edilmiş burçları ile ilk günkü görkemini halen korumaktadır. Önemli

burçları arasında görülen Ulubeden Burcu, Yedikardeş Burcu, Nur Burcu,
Selçuklu Burcu ve Keçi Burcu ile kale hâkim olduğu coğrafyaya kimliğini
ve gücünü net bir biçimde anlatmaktadır. Sahip olduğu ve tarihi ile özdeş

olan Hevsel bahçeleri ile birlikteliği yüzyıllarca kopmamış olan Diyarbakır,
Dicle Nehri’nin oluşturduğu vadideki görkemli görünüşüyle tüm coğraf-
yaya hâkim olduğunu ispatlar gibidir.

Tarih ve kültür kenti olma özelliğini her zaman koruyabilmeyi başaran
Diyarbakır, ev sahipliği yaptığı tüm medeniyetlerin kültürlerini ken-
dinde saklamıştır. Her yeni gelen medeniyet bir öncekini yok etme-

miş kendi kültürüyle harmanlayarak bir harmoni oluşturmuştur. Bu
nedenledir ki Diyarbakır kent olarak, tarihin önemli mirası ve kültür
belgesidir.

“Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı” Birleşmiş Mil-
letler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından Temmuz
2015’te gerçekleştirilen toplantılar sonucunda “Dünya Kültür Mi-

rası” listesine alınarak, tescillenmiştir.

2017-2021 Stratejik Plan 39